بنای فعلی مسجد با توجه به مشخصات معماری و کتیبه های موجود، به 1253 هجری قمری و پس از آن تعلق دارد. ولی با مطالعه منابع تاریخی می توان گفت که ساخت اولیه مسجد جامع همدان، متعلق به قرون اولیه اسلام است. به گونه ای که مقدسی -مورخ قرن چهارم هجری- می نویسد :”آن شهر (همدان) سه ردیف بازار داشته که مسجد جامع در یکی از آنها بوده و ساختمانی کهن داشته است .” با این حال، اکنون، هیچ اثری از دوره های ساختمانی مسجد- مربوط به پیش از دوره قاجار- وجود ندارد.
تاریخچه مسجد جامع همدان
نام های دیگر مسجد جامع همدان
– مسجد جامع عتیق
– مسجد اعظم
ساختار و معماری مسجد جامع همدان
مسجد با پلانی مربع – مستطیل به شکل چهار ایوانی ناقص است که یک صحن گسترده مستطیل شکل در بین سه ایوان در جهت های جنوبی، شرقی و شمالی، چندین شبستان، گنبد تک پوش آجری، گنبدخانه، شش مناره و چند حجره دارد. این ساخت از چندین قسمت گوناگون تشکیل شده است که شامل سردر، هشتی، صحن، ایوان ها، حجره ها و شبستان هایی در اطراف آن می شود.
درب ورودی اصلی مسجد در گذشته در سمت غربی و از سوی بازار بوده، ولی با ایجاد ساخت ها و ورودی جدیدی در ضلع شمالی، ورودی اصلی نیز به این قسمت انتقال داده شده است. از سردر قدیمی مسجد در سوی بازار، می توان از راه یک هشتی به قسمت های گوناگون مسجد وارد شد.
نام های دیگر مسجد جامع همدان
ورودی دیگر مسجد در جهت جنوب شرقی از طرف بازار و از راه یک دالان است. صحن مسجد یک حوض بزرگی در وسط، ایوان ها، حجره ها و شبستان هایی در اطراف دارد؛ سطح صحن حدود 2 متر پایین تر از کوچه های اطراف آن قرار دارد. ایوان جنوبی صحن دارای دو طاق نمای کم عمق است که در بالای این ایوان، دو منار? کوتاه و پهن دیده می شود.
پشت سر ایوان فضای گنبد دار مسجد واقع شده است که به همراه ایوان، هست? اولیه و قدیمی مسجد را تشکیل می دهد و در ضلع جنوبی آن محرابی قرار داده شده است. گنبد بنا از نوع دو پوسته است و ظاهری زیبا دارد؛ همین طور گنبدخانه از راه درگاه های جانبی با شبستان های ستون دار مرتبط است. در طرف غربی آن، شبستان گنبددار مسجد با ستون های متناسب سنگی دیده می شود که از راه ورودی هایی به صحن و گنبدخانه راه پیدا می کند.
در طرف غربی حیاط و کنار این شبستان، شبستان ستون دار دیگری قرار دارد، که مقابل ایوان جنوبی و در سوی دیگر صحن، ایوان و شبستان ستون داری به روش جدید با پوشش مسطح ساخته شده و بر بالای ایوان میانی آن، دو مناره قرار دارد که از اضافات جدید محسوب می شود.
ساختار و معماری مسجد جامع همدان
مسجد جامع از معتبرترین مساجد همدان
مسجد جامع از قدیمی ترین مساجد همدان
معماری مسجد جامع همدان
